ปัญหาสังคม
ปัญหาขยะในจังหวัดเชียงรายเป็นวิกฤติที่เร่งด่วน จากปริมาณขยะสะสมที่สูงถึง 320,000 ตันต่อปี ซึ่งกว่า 60% ไม่ได้รับการกำจัดอย่างถูกต้อง (อ้างอิงข้อมูลจาก ระบบสารสนเทศด้านการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน กรมควบคุมมลพิษ ปี2566) ขยะเหล่านี้ไม่เพียงก่อให้เกิดปัญหาสุขอนามัยในชุมชน แต่ยังกลายเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อสุขภาพของเด็ก ๆ อีกด้วย

สุขภาพของเด็ก คือสิ่งสำคัญ
ขยะที่ไม่ได้รับการกำจัดอย่างถูกวิธีจะกลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์เชื้อโรค โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝนที่มีน้ำขัง เอื้อต่อการเจริญเติบโตของเชื้อโรคต่าง ๆ ส่งผลให้เกิดโรคไข้เลือดออก โรคระบบทางเดินหายใจ และโรคติดเชื้อจากสิ่งปนเปื้อนในดินและน้ำ เด็ก ๆ และชุมชนต้องเผชิญกับปัญหาการเผาขยะในที่โล่ง ทำให้เกิดฝุ่นควันและสารพิษที่กระจายอยู่ในอากาศและเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจ ซึ่งส่งผลเสียต่อสุขภาพของเด็กโดยตรง เด็กบางคนต้องขาดเรียนเพราะเจ็บป่วยจากมลพิษเหล่านี้ อีกทั้งฝุ่นควัน PM2.5 ที่เกิดจากการเผาขยะในพื้นที่สูงยังเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคทางเดินหายใจเรื้อรังและโรคภูมิแพ้อีกด้วย เราจึงอยากร่วมมือกันสร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและเอื้อต่อสุขภาพของเด็ก ๆ มากขึ้น

จากความรู้ สู่การลงมือทำ เพื่อโรงเรียนและชุมชนที่สะอาดและยั่งยืน
เมื่อช่วงต้นปีที่ผ่านมา มูลนิธิ กู้ดเนเบอร์ซ (ประเทศไทย) ได้มีโอกาสจัดกิจกรรมให้ความรู้ด้านสิ่งแวดล้อมที่ โรงเรียนบ้านรวมมิตรและโรงเรียนผาขวางวิทยา จังหวัดเชียงราย ซึ่งตั้งอยู่ในชุมชนชาติพันธุ์ที่มีความหลากหลายและเป็นแหล่งท่องเที่ยวสำคัญของพื้นที่
กิจกรรมครั้งนี้จุดประกายให้เด็ก ๆ ตระหนักถึงปัญหาสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะเรื่องขยะที่ส่งผลกระทบต่อโลก เด็ก ๆ ต่างให้ความสนใจ ตั้งใจเรียนรู้ และพร้อมจะนำความรู้ไปลงมือทำ เพื่อพัฒนาโรงเรียนและชุมชนของตนให้สะอาดและยั่งยืนยิ่งขึ้น
ดูบรรยากาศกิจกรรมเพิ่มเติมได้ที่ https://facebook.com/share/v/KyoiNXxptGiCujEt/)

อย่างไรก็ตาม แม้จะมีความพยายามในการจัดการปัญหาขยะโดยหน่วยงานท้องถิ่น แต่ด้วยข้อจำกัดด้านภูมิประเทศและระยะทาง ทำให้การจัดเก็บขยะในพื้นที่สูงยังไม่สามารถดำเนินการได้อย่างทั่วถึง ส่งผลให้ชุมชนหลายแห่งจำเป็นต้องกำจัดขยะด้วยการเผา ซึ่งสร้างผลกระทบต่อสุขภาพของเด็กและชุมชนโดยรอบ
เพื่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ยั่งยืนและเป็นรูปธรรม โครงการจึงออกแบบกิจกรรม “ภาคขยาย” ที่เน้นเฉพาะด้านการจัดการขยะ โดยได้รับความร่วมมือจากเทศบาลตำบลแม่ยาว ซึ่งมีความเชี่ยวชาญด้านการจัดการสิ่งแวดล้อม มาร่วมเป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้ภาพรวมให้กับนักเรียนและครูในโรงเรียน
และเพื่อเสริมให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงลึกมากยิ่งขึ้น เราจึงเชิญ “กลุ่มเยาวชนสิ่งแวดล้อม” จากภายนอกพื้นที่เข้ามามีบทบาทสำคัญในการให้ความรู้เฉพาะทางเรื่องการแยกขยะ การใช้ถังขยะอย่างถูกต้อง การสร้างมูลค่าจากวัสดุเหลือใช้ ตลอดจนการร่วมออกแบบกระบวนการจัดการขยะในโรงเรียนให้เหมาะสมกับบริบทของพื้นที่ โดยเยาวชนจะทำงานร่วมกับนักเรียน ครู และเทศบาลอย่างใกล้ชิด เพื่อสร้างระบบที่ยั่งยืนและเกิดการมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง

รูปแบบกิจกรรม:
การจัดอบรมและติดตามผลอย่างต่อเนื่อง

1.1 การอบรมโดยเทศบาลแม่ยาว:
การอบรมนี้จัดเป็นหลักสูตร 2 ช่วง เพื่อให้เกิดการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องและสามารถติดตามผลได้จริง
ครั้งที่ 1 – ภาคเรียนที่ 1: อบรม 1 วัน
ครั้งที่ 2 – ภาคเรียนที่ 2: ติดตามผลหลังผ่านไป 6 เดือน
โดยใน กิจกรรมอบรมครั้งที่ 1 จะมุ่งเน้นทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ ครอบคลุมหัวข้อดังนี้:
บรรยายให้ความรู้เรื่องการจัดการขยะมูลฝอยตามหลักการ 3Rs
กิจกรรม “นักสิ่งแวดล้อมน้อย ลองทำดู หนูทำได้” เพื่อวัดความเข้าใจการคัดแยกขยะ
การแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและบทเรียนที่ได้รับจากการบรรยาย
ฐานการเรียนรู้ภาคปฏิบัติ
ฐานที่ 1: การทำกระดาษสาจากกระดาษเหลือใช้ในห้องเรียน
ฐานที่ 2: การทำปุ๋ยหมักชีวภาพจากขยะเปียกอินทรีย์ (EM)
ฐานที่ 3: การออกแบบฉลากและตกแต่งบรรจุภัณฑ์ของผลิตภัณฑ์จากขยะ พร้อมการทำสื่อประชาสัมพันธ์ (ฉลาก EM เป็นต้น)

1.2 การอบรมโดยกลุ่มเยาวชนแกนนำสิ่งแวดล้อม: มุ่งเสริมสร้างความรู้และความเข้าใจในการแยกขยะและการใช้งานถังขยะแต่ละประเภทให้กับนักเรียนแกนนำ ก่อนถ่ายทอดต่อให้เพื่อนนักเรียนทั้งโรงเรียน เพื่อยกระดับการจัดการขยะในโรงเรียนให้มีประสิทธิภาพ และลดปริมาณขยะที่ต้องกำจัดด้วยการเผาให้น้อยลง

2. จัดซื้อถังขยะ เพื่อแยกประเภท
เพื่อให้การเรียนรู้เรื่อง “การแยกขยะ” ขยายสู่การปฏิบัติจริงในชีวิตประจำวัน
โครงการนี้มีแผน จัดซื้อถังขยะใหม่กว่า 20 ใบ โดยออกแบบให้แยกตามประเภทของขยะที่พบในโรงเรียน เช่น

ถังขยะสำหรับเศษอาหาร
ถังขยะสำหรับถุงพลาสติกสะอาด
ถังขยะสำหรับกระป๋องอลูมิเนียม
ถังขยะสำหรับขวดแก้ว
ถังขยะสำหรับขวดพลาสติก แก้วพลาสติก และภาชนะพลาสติก
ถังขยะสำหรับลัง กระดาษ และกล่องเครื่องดื่ม
ถังขยะติดเชื้อ
ถังขยะทั่วไป

ถังขยะทั้งหมดจะถูกจัดวางใน 4 จุดสำคัญ ได้แก่ บริเวณส่วนกลาง 2 จุด โรงอาหาร และห้องน้ำ เพื่อให้นักเรียนสามารถเข้าถึงได้ง่าย และฝึกฝนการแยกขยะอย่างถูกวิธี นำไปสู่การรีไซเคิลหรือรียูสได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การมีถังขยะหลากหลายประเภทและในจำนวนที่เพียงพอ จะช่วยให้การจัดการขยะภายในโรงเรียนเป็นไปอย่างสะดวกและเป็นระบบมากขึ้น ทำให้สามารถคัดแยกขยะได้ตั้งแต่ต้นทาง ลดภาระในขั้นตอนการคัดแยกซ้ำ และช่วยให้สามารถส่งต่อขยะไปรีไซเคิลหรือนำกลับมาใช้ใหม่ได้ง่ายและรวดเร็วยิ่งขึ้น
ทุกถังจะติดป้ายกำกับที่ออกแบบมาให้เข้าใจง่าย โดยเน้นการใช้รูปภาพที่ชัดเจนและสีสันที่ช่วยในการจดจำ เหมาะกับการใช้งานในบริบทที่มีข้อจำกัดด้านภาษา เนื่องจากนักเรียนส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ รวมถึงสามารถเข้าถึงเด็กเล็กและผู้ปกครองได้ด้วย ซึ่งจะช่วยส่งเสริมพฤติกรรมรักษ์สิ่งแวดล้อมในระยะยาว

3. การแปรรูปผลิตภัณฑ์เพื่อสร้างรายได้ (แผนงานภาคต่อในอนาคต)
เนื่องจากโรงเรียนทั้งสองแห่งยังคงใช้การเผาเป็นปลายทางของการจัดการขยะ แม้จะมีการแยกขยะอย่างเหมาะสมแล้วก็ตาม โครงการจึงมีแผนต่อยอดโดยจัดอบรมการแปรรูปวัสดุรีไซเคิลเป็นผลิตภัณฑ์ที่สามารถนำไปจำหน่ายได้ เพื่อให้ขยะถูกนำกลับมาใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่า

กิจกรรมนี้ยังช่วยกระตุ้นความสนใจของนักเรียน ทำให้การแยกขยะไม่ใช่เรื่องน่าเบื่อ และสร้างแรงจูงใจผ่านการลงมือทำและเห็นผลลัพธ์ที่จับต้องได้ มากกว่าการรีไซเคิลที่จบแค่ในกระบวนการภายในโรงเรียน

Green Now ต้นแบบโรงเรียนจัดการขยะ