ซ่อมสร้าง-บ้านเพื่อกลุ่มเปราะบาง

จากการช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางในพื้นที่เมืองที่เล็งเห็นถึงปัญหาด้านที่อยู่อาศัยของกลุ่มเปราะบาง นำมาสู่การเริ่มต้น “โครงการซ่อมสร้าง” ซึ่งได้รับความช่วยเหลือและร่วมมือกับหน่วยงานผู้เชี่ยวชาญ อย่างสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) เพื่อร่วมพัฒนา โครงการซ่อมสร้าง ที่มีวัตถุประสงค์เพื่อ แก้ไขปัญหาครัวเรือนชำรุดในกลุ่มเปราะบาง ผ่านการร่วมกันช่วยซ่อมแซมบริเวณที่มีการชำรุด และเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นให้ผู้อยู่อาศัย

เราจึงต่อยอดโครงการไปสู่ “ซ่อมสร้าง” โดย ศูนย์วิจัยชุมชนเมือง (Urban Studies Lab) ที่มีการร่วมมือกับชุมชนในการสร้างเครื่องมือประเมิน ลักษณะของบ้านที่มีความจำเป็นเร่งด่วนในการซ่อมแซม เพื่อเพิ่มความปลอดภัยในการอยู่อาศัย ผ่าน 4 กระบวนการดังนี้

• การสร้างระบบการจัดเก็บฐานข้อมูล ครัวเรือนเปราะบาง
• ออกแบบเกณฑ์มาตราฐานการช่วยเหลือ
• ประสานร่วมมือกับองค์กรเอกชน เพื่อสร้างความร่วมมือเชิงสังคม
• สร้างเครือข่ายความสัมพันธ์ในชุมชน

ต่อมาเมื่อเราได้มีการลงสำรวจพื้นที่ชุมชน คุยกับชุมชน สำรวจหน้างานที่ประสบปัญหา พบว่าปัญหาด้านสภาพแวดล้อมบ้านผุพัง มีความรุนแรงมากกว่าที่คิด และคุณป้าท่านหนึ่งกล่าวว่า “บ้านที่ผุพังแบบนี้ก็ต้องทนอยู่ เพราะไม่รู้จะเอาเงินที่ไหนซ่อม” หรือ อีกท่านก็บอกว่า “รอถูกหวยก่อนค่อยซ่อมละกัน” จากการสัมภาษณ์ และพูดคุยทำให้เข้าใจถึงการไร้ทางเลือกของการออกจากสภาพแวดล้อมแบบนี้

เริ่มต้นเราได้ดำเนินการซ่อมสร้างที่ชุมชนจักพรรดิพงษ์ ซึ่งเป็นชุมชนที่อยู่ในพื้นที่เมืองเก่าใกล้ย่านนางเลิ้ง โดยเราได้มีการคัดเลือกบ้านที่ต้องได้รับการซ่อมแซมเร่งด่วนจาก เครือข่ายในชุมชน โดยปัญหาที่เราพบในบ้านหลังนี้คือ เพดานไม้ผุพัง มีน้ำรั่วซึมเข้าอุปกรณ์ไฟฟ้า และปลั๊กไฟเสี่ยงต่อผู้อาศัยที่เป็นผู้สูงอายุเป็นอย่างมาก พวกเราจึงรีบซ่อมในจุดที่เสี่ยง ตามไปด้วยการ เพิ่มสิ่งอำนวยความสะดวกแก่ผู้สูงอายุเพื่อเพิ่มความปลอดภัยให้แก่ผู้อยู่อาศัย จากปัญหาการใช้ชีวิตประจำวันในกลุ่มเปราะบางอย่างต่อเนื่องโดยการเข้าไปซ่อมแซมบ้าน

ชุมชนต่อไปในโครงการเราเล็งเห็นถึงสภาพความเป็นอยู่ที่เร่งช่วยเหลือ คือ ชุมชนบ้านบาตร จากการสำรวจพบว่าสภาพความเป็นอยู่ถือว่า มีความรุนแรงที่สุดในการสำรวจจากประชากรจำนวนมากที่อยู่อาศัยในครัวเรือนผุพัง ขาดสุขอนามัย และส่วนมากเป็นกลุ่มครอบครัวเปราะบาง เราจึงช่วยเหลือด้วยการจัดระเบียบปรับรูปแบบการอยู่อาศัย และซ่อมแซมพื้นที่สุ่มเสี่ยงต่อการเกิดอันตราย เช่น พื้นบ้านทรุดและผุพัง หลังคารั่ว ผนังบ้านปลวกขึ้น ให้สามารถอยู่อาศัยได้ 

หลังจากการซ่อมแซมครัวเรือนในชุมชนต่างๆ ศูนย์วิจัยชุมชนเมือง (Urban Studies Lab) ได้มีการเก็บข้อมูลผลกระทบจากผู้อยู่อาศัย โดยประเมินจากสภาพความเป็นอยู่ก่อนซ่อม และหลังซ่อม เพื่อเปรียบเทียบในเชิงผลกระทบ (Impact capturing) ในการใช้ชีวิตความเป็นอยู่ว่า โครงการซ่อมสร้างสามารถเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้อยู่อาศัยได้อย่างไรบ้าง 

เราได้มีการสำรวจ ตรวจสอบก่อนซ่อมสร้างถึงความพึงพอใจใน ซึ่งส่วนใหญ่พบว่า สภาพบ้านแย่ - แย่มาก บ้านอยู่ในสภาพที่ไม่เหมาะสมอย่างยิ่ง ทำให้การอยู่อาศัยเป็นไปด้วยความลำบากและมีความเสี่ยงด้านความปลอดภัย ความรู้สึกไม่ปลอดภัยในการใช้ชีวิต ทำให้รู้สึกหวาดกลัวและกังวล ไม่สามารถผ่อนคลายได้ โดยรวมค่าใช้จ่ายในการซ่อมบ้านส่งผลกระทบต่อค่าใช้จ่ายรวมในบ้าน ค่าซ่อมบ้านสูงมากจนส่งผลกระทบต่อค่าใช้จ่ายรวม

ต่อมาหลังจากการซ่อมสร้าง แนวโน้มการอยู่อาศัยมีลักษณะไปในทางที่ดีขึ้น สภาพครัวเรือนปรับจากแย่มากเป็นระดับปานกลาง บ้านอยู่ในสภาพที่พอใช้ได้ สภาพแวดล้อมที่อาจต้องการการปรับปรุงในบางจุดเพื่อความเหมาะสมในการอยู่อาศัย ความรู้สึกปลอดภัยในการใช้ชีวิตมีความปลอดภัยปานกลาง มีความกังวลที่น้อยลง และส่วนของค่าใช้จ่ายครัวเรือนในการซ่อมสร้าง โครงการซ่อมสร้างช่วยลดค่าใช้จ่ายรวมของบ้านได้มาก ทำให้การใช้จ่ายประจำวันลดลงอย่างเห็นได้ชัด

ข้อสรุปจากโครงการซ่อมสร้างทั้งหมด พบได้ว่าการซ่อมบ้านหรือครัวเรือนสามารถเปลี่ยนคุณภาพชีวิตของคนกลุ่มเปราะบางได้อย่างมาก แม้ว่าจะเป็นการช่วยเหลือเล็กๆ ด้วยจำนวนเงินที่ไม่ได้มากมาย แต่ถ้าสามารถใช้ช่วยเหลือในจุดที่เปราะบาง หรือสุ่มเสี่ยงต่อชีวิต ก็สามารถพลิกคุณภาพชีวิต ลดภาระ ความวิตกกังวล และเป็นกำลังใจให้แก่ผู้อยู่อาศัยเป็นอย่างมาก โครงการซ่อมสร้างจึงขอขอบคุณผู้ร่วมช่วยเหลือบริจาคและคอยสนับสนุน ซ่อมสร้างในการปรับปรุงคุณภาพชีวิตของครัวเรือนเปราะบางให้กลับมา มีชีวิตที่ปลอดภัยและมีกำลังใจต่อได้อีกครั้ง 

ซ่อมสร้าง โดยศูนย์วิจัยชุมชนเมือง (Urban Studies Lab)  ยังคงจะช่วยเหลือกลุ่มครัวเรือนเปราะบางต่อไป และขอให้รอติดตามการช่วยเหลือต่อๆ ไปจากพวกเรา ได้ในสื่อออนไลน์ทุกช่องทาง