หนึ่งน้ำใจ เพื่อผู้สูงอายุที่ถูกลืม

โครงการ “หนึ่งน้ำใจ เพื่อผู้สูงอายุที่ถูกลืม” เป็นงานสังคมสงเคราะห์ที่มูลนิธิแบ่งปันชีวิต จังหวัดนครราชสีมา ดำเนินการเพื่อตอบสนองสภาพปัญหาของผู้สูงอายุยากไร้หรือไร้บ้าน ผู้ป่วยติดเตียง หรือผู้สูงอายุที่ขาดผู้ดูแลโดยตรงในพื้นที่รอบเมืองโคราช โดยตั้งเป้าหมายให้เกิดการเข้าถึง การเยี่ยม ฟื้นฟู และต่อยอดการช่วยเหลืออย่างมีระบบ ทั้งเชิงสิ่งของจำเป็นและด้านจิตใจ ผ่านการออกชุมชนและทำงานร่วมกับเครือข่ายจิตอาสา โดยกิจกรรมการออกชุมชนนี้จัดขึ้นตามแผนงานประจำทุกวันพฤหัสบดีของสัปดาห์ (หรืออาจมีการเปลี่ยนวันเพื่อความเหมาะสม) โดยทีมงานจิตอาสา อาสาสมัครและเจ้าหน้าที่ลงพื้นที่ชุมชนในเขตอำเภอเมืองนครราชสีมาและพื้นที่ใกล้เคียง

กิจกรรมหลักประกอบด้วย:

1. การสำรวจและคัดกรองผู้สูงอายุ โดยการลงเยี่ยมบ้านเพื่อเก็บข้อมูลสภาพความเป็นอยู่ ประเมินระดับความช่วยเหลือที่จำเป็น เช่น อาหารแห้ง อุปกรณ์ผู้ป่วยติดเตียง ยาเบื้องต้น หรือความช่วยเหลือเร่งด่วน บันทึกข้อมูลรายกรณี พร้อมประเมินแนวโน้มความช่วยเหลือในครั้งถัดไป
2. การมอบถุงยังชีพและอุปกรณ์ที่จำเป็น ภายในถุงยังชีพประกอบด้วยข้าวสาร อาหารแห้ง นม ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ สบู่ รวมถึงของใช้จำเป็นตามกรณี เช่น เวชภัณฑ์ หรืออุปกรณ์เดินสำหรับรายที่มีปัญหาการเคลื่อนไหว
3. การดูแลด้านสุขภาพเบื้องต้น เช่น ตรวจวัดความดันโลหิต คัดกรองระดับน้ำตาล ประเมินแผลกดทับและให้คำแนะนำการดูแล ให้ความรู้ผู้ดูแลในครอบครัวเกี่ยวกับการดูแลผู้สูงอายุ เป็นต้น
4. การเยียวยาจิตใจและการอยู่เป็นเพื่อน คือ กิจกรรมพูดคุยเยี่ยมเยียน เป็นพื้นที่ให้ผู้สูงอายุได้ระบาย ได้รับกำลังใจ พร้อมมีการจัดกิจกรรมอื่นๆ หรือการนำจิตอาสานักเรียนนักศึกษามาร่วมสร้างความสุขในบางพื้นที่

จำนวนผู้เข้าร่วมกิจกรรมและจำนวนผู้ได้รับประโยชน์ แบ่งเป็น

• ทีมเจ้าหน้าที่และจิตอาสาเข้าร่วมประมาณ 5-8 คน ต่อครั้ง (จากมูลนิธิแบ่งปันชีวิต จิตอาสา และเครือข่ายชุมชน)
• ผู้สูงอายุที่ได้รับประโยชน์ รวม 159  ราย แบ่งเป็นผู้ป่วยติดเตียง 42 ราย ผู้สูงอายุยากไร้ 91 ราย ผู้สูงอายุโดดเดี่ยว/ถูกทอดทิ้ง 26 ราย

สิ่งที่ได้รับจากการดำเนินโครงการ สามารถแบ่งออกได้ดังนี้

1. ประโยชน์ต่อผู้สูงอายุ ทำให้ผู้สูงอายุได้รับอาหารและของใช้จำเป็นอย่างเพียงพอในช่วงระยะเวลา 2 เดือน ผู้ป่วยติดเตียงได้รับอุปกรณ์ช่วยเหลือ คำแนะนำและเครื่องมือเพื่อช่วยลดความเสี่ยงแผลกดทับและภาวะแทรกซ้อน มีสุขภาพจิตดีขึ้นจากการมีผู้มาเยี่ยมและพูดคุย มีการเชื่อมต่อและประสานงานกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในบางราย เป็นต้น
2. ประโยชน์ต่อชุมชนและอาสาสมัคร(จิตอาสา) คือ ช่วยทำให้เกิดความตระหนักถึงปัญหาผู้สูงอายุที่ถูกทอดทิ้ง อาสาสมัครได้เรียนรู้การทำงานภาคสนาม การประเมินสถานการณ์ และการดูแลเบื้องต้น และชุมชนมีส่วนร่วมมากขึ้น โดยมีผู้นำชุมชนอำนวยความสะดวกในการเข้าพื้นที่

สำหรับความเปลี่ยนแปลงก่อน–หลังการดำเนินกิจกรรม คือ ก่อนการดำเนินโครงการผู้สูงอายุหลายรายอยู่ในสภาวะขาดผู้ดูแล ขาดอาหารแห้ง และไม่มีผู้เยี่ยมเยียน อยู่อาศัยในสภาพบ้านเรือนและสุขอนามัยต่ำ มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อหรือแผลกดทับ ผู้สูงอายุส่วนมากรู้สึกโดดเดี่ยว ขาดการยอมรับและช่วยเหลือจากญาติพี่น้องหรือสังคม และความเปลี่ยนแปลงหลังการดำเนินโครงการ คือ สภาพความเป็นอยู่มีความปลอดภัยขึ้น เช่น มีอุปกรณ์ช่วยเหลือและของใช้จำเป็น ผู้สูงอายุรู้สึกมีคุณค่า มีคนคอยถามไถ่ ทำให้ภาวะซึมเศร้าลดลงระบบข้อมูลรายกรณีถูกจัดเก็บเป็นระบบ ทำให้ติดตามผลในรอบต่อไปง่ายขึ้น ความร่วมมือของชุมชนเพิ่มขึ้น ผู้ใหญ่บ้านและ อสม. พร้อมประสานงานมากขึ้น

สิ่งที่ยังต้องดำเนินการต่อ คือ แม้โครงการจะออกชุมชนและช่วยเหลือไปแล้วหลายรอบ แต่ยังมีงานต่อเนื่องที่อยู่ระหว่างดำเนินการ ได้แก่ การติดตามผลแต่ละราย เพื่อตรวจสอบว่าสิ่งของที่มอบไปเพียงพอหรือไม่ ภาวะสุขภาพดีขึ้นหรือแย่ลง การซ่อมแซมหรือปรับปรุงที่อยู่อาศัย ซึ่งผู้สูงอายุจำนวน 7 รายต้องการปรับสภาพบ้านเป็นพิเศษ เช่น ห้องน้ำหรือเตียงนอนที่ถูกสุขลักษณะ รวมไปถึงการจัดหาอุปกรณ์เฉพาะทาง เช่น ที่นอนลม ไม้เท้า รถเข็น ซึ่งยังขาดงบประมาณ และที่สำคัญคือการสร้างเครือข่ายผู้สนับสนุนประจำ ซึ่ง ยังต้องหาผู้สนับสนุนในส่วนอาหารแห้ง ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ และงบประมาณการเดินทาง

ข้อสรุปและข้อเสนอแนะ ของโครงการ “หนึ่งน้ำใจ เพื่อผู้สูงอายุที่ถูกลืม” กล่าวได้ว่าเป็นการทำงานที่แสดงให้เห็นผลเชิงประจักษ์ว่า การเยี่ยมและช่วยเหลือผู้สูงอายุยากไร้สามารถสร้างความเปลี่ยนแปลงทั้งด้านกายและใจได้อย่างมีนัยสำคัญ โครงการนี้ช่วยลดความเปราะบางของผู้สูงอายุ และยังปลุกพลังจิตอาสาในชุมชนโคราชให้ตื่นตัวมากขึ้น โดยมีข้อเสนอแนะเพิ่มเติมคือ การเพิ่มความถี่การออกชุมชนหรือการประสานกับผู้อาศัยใกล้เคียงกับผู้สูงอายุยากไร้เป็นเป็นเครือข่ายในการช่วยดูแล การจัดอบรมผู้ดูแลในครอบครัว เพื่อให้การดูแลผู้สูงอายุยั่งยืน ไม่พึ่งพิงอาสาสมัครเพียงอย่างเดียว และทำความร่วมมือกับโรงพยาบาล/ศูนย์บริการสาธารณสุข เพื่อช่วยดูแลด้านแพทย์ที่ลึกขึ้น