ฟังบูโดกัน : คืน “ที่ดิน” และ “สิทธิชุมชน” ให้ผู้คนบนเขาบูโด

‘เทือกเขาบูโด-สุไหงปาดี’ เป็นเทือกเขาขนาดใหญ่ที่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ หรือจังหวัดยะลา ปัตตานี และนราธิวาส กินพื้นที่ครอบคลุมทั้งหมด 9 อำเภอ 25 ตำบล 89 หมู่บ้าน
 การใช้ที่ดินของชุมชนรอบเทือกเขาบูโดสัมพันธ์กับการประกอบอาชีพ โดยชาวบ้านได้แบ่งการใช้งานพื้นที่ “สวนดูซง” หรือ สวนป่าผสมซึ่งเป็นการปลูกต้นไม้หลากหลายชนิดแซมเข้าไปในป่า เพื่อให้ มนุษย์และธรรมชาติสามารถอยู่อย่างพึ่งพาและเคารพกันได้ และไม่จำเป็นต้องตัดต้นไม้ใหญ่ในป่าออกเพื่อทำสวน

การประกาศเขตอุทยานแห่งชาติเทือกเขาบูโด-สุไหงปาดี ในปี 2542 สร้างผลกระทบต่อชุมชนโดยตรง ทำให้เกิดพื้นที่ทับซ้อนระหว่างพื้นที่อุทยานแห่งชาติและที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยของชาวบ้านรวมทั้งสิ้น 9 อำเภอ 24 ตำบล โดยมีผลกระทบที่เกิดขึ้นเบื้องต้น ได้แก่ 
การขาดความมั่นคงเรื่องที่ดิน
 ระบบสิทธิทำกินไม่มั่นคง 
ที่อยู่อาศัยไม่มีระบบสาธารณูปโภค (ไฟฟ้า,ประปา) 
ไม่สามารถขอบ้านเลขที่ได้
 ไม่สามารถทำสัญญาเช่าได้ในระยะยาว
 ไม่สามารถออกเอกสารสิทธิสำหรับที่ดินได้เพราะไม่ทราบแนวเขตอุทยานแห่งชาติที่ชัดเจน
 ชาวบ้านไม่สามารถเข้าไปทำสวนที่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่อุทยานได้ การโค่นวัชพืชเพื่อดูแลรักษาสวน รวมไปถึงการโค่นต้นยางพาราที่หมดอายุขัยและไม่เหลือยางให้กรีดเพื่อปลูกต้นใหม่ทดแทน กลายเป็นสิ่งผิดกฎหมาย
 นำมาสู่จุดเริ่มต้นในการเคลื่อนไหวของชุมชน ร่วมกับสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนและภาครัฐ เพื่อแสดงขอบเขตของที่ดินทำกินที่ได้รับผลกระทบและพิสูจน์ให้ภาครัฐเห็นว่าไม่ได้กระทำการรุกล้ำพื้นที่ป่ามากไปกว่าการทำกินและอยู่อาศัย นับจากปี 2543 จนถึงปัจจุบัน เป็นเวลากว่า 20 ปี