สร้างความตระหนักรู้ถึงสวัสดิภาพของช้างไทยผ่านการฉายภาพยนตร์สารคดี

ช้างไทย สัตว์ประจำชาติที่กำลังเสี่ยงสูญพันธุ์

ในช่วงต้นทศวรรษ 1900 ประเทศไทยเคยมีช้างมากกว่า 100,000 เชือก แต่ปัจจุบันจากสถิติของภาครัฐพบว่ามีช้างบ้านเหลืออยู่ประมาณ 5,400 เชือก และช้างป่าอีกเพียง 4,500 เชือก ทำให้ช้างกลายเป็นสัตว์ที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ เหลือเพียงอีกสองขั้นก็จะหายไปจากโลกนี้ แม้ว่าช้างป่าจะได้รับการคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2562 แต่ในทางกลับกันช้างบ้านนั้นมีชีวิตที่ต้องพึ่งพาการท่องเที่ยวไทยเป็นหลัก

การเอาชีวิตรอดในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวช้าง มูลค่า 26,000 ล้านบาท

หลายทศวรรษที่ผ่านมา อุตสาหกรรมท่องเที่ยวของไทยไม่ได้เป็นมิตรกับช้างมากนัก ช้างถูกฝึกอย่างทารุณให้แบกนักท่องเที่ยวเป็นเวลานานโดยไม่ได้พัก หรือแสดงละครสัตว์ผิดธรรมชาติ เช่น การยืนสองขา หรือวาดภาพดอกไม้ การเอาชีวิตรอดในสถานการณ์เช่นนี้ไม่ง่ายสำหรับช้าง และก็ไม่ง่ายสำหรับควาญช้างที่จำใจต้องใช้งานช้างอย่างหนักเพื่อหาเลี้ยงชีพ

แต่ในช่วงสิบปีที่ผ่านมา อุตสาหกรรมท่องเที่ยวที่เกี่ยวกับช้างค่อยๆ เปลี่ยนแปลงไป โดยเลิกกิจกรรมขี่ช้างและการแสดงละครสัตว์ มุ่งเน้นไปที่การดูแลสุขภาพและสวัสดิภาพช้างมากขึ้น ทิศทางนี้ดูเหมือนจะให้ความหวังกับช้างไทยมากขึ้น แต่แล้วสถานการณ์ก็เปลี่ยนไปเมื่อเกิดการระบาดของโควิด-19

ความจำเป็นในการสร้างความตระหนักรู้และแรงสนับสนุนจากสังคมไทย

ในช่วงที่อุตสาหกรรมท่องเที่ยวพังทลายลงจากโควิด-19 ช้างหลายร้อยเชือกไม่ได้เพียงแค่เผชิญความอดอยาก แต่ยังขาดการดูแลที่เหมาะสม ควาญช้างจำนวนมากสูญเสียอาชีพและรายได้ สำหรับช้างบ้านแล้ว เหตุการณ์ครั้งนี้ถือเป็นวิกฤติระดับชาติที่คุกคามชีวิตของพวกมัน และพิสูจน์ให้เห็นชัดเจนว่าอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไม่เพียงพอที่จะรับประกันการอยู่รอดของช้างไทยได้อีกต่อไป

ในเวลานั้น ช้างและควาญช้างต่างร้องขอความช่วยเหลือจากสังคมภายนอก แต่น่าเสียดายที่เสียงเหล่านั้นกลับส่งไปไม่ถึงเมืองใหญ่และไม่ได้รับความสนใจจากคนไทยส่วนใหญ่ ปรากฏการณ์นี้สะท้อนให้เห็นช่องว่างระหว่างช้างไทยกับคนไทย และชี้ให้เห็นความจำเป็นเร่งด่วนในการสร้างความตระหนัก รวมถึงการสนับสนุนจากสังคมไทยอย่างจริงจัง

คำถามสำคัญก็คือ เราจะลดระยะห่างนี้ลงได้อย่างไร และทำอย่างไรจึงจะกระตุ้นให้สังคมไทยมีส่วนร่วมสนับสนุนการอนุรักษ์ช้าง เพื่ออนาคตที่มั่นคงของสัตว์ประจำชาติไทย

Unspoken Souls – สารคดีที่จะช่วยเป็นกระบอกเสียงแทนช้างไทยและควาญช้าง

"Unspoken Souls" คือสารคดีความยาว 85 นาที ที่กำลังจะถูกเผยแพร่ในระดับนานาชาติ บอกเล่าเรื่องราวของควาญช้างหนุ่มชาวไทยที่พยายามสร้างชีวิตที่มีคุณค่าและมีศักดิ์ศรีให้กับช้างที่เขาดูแลอยู่ สารคดีนี้ใช้เวลากว่า 4 ปีในการผลิต โดยครอบครัวชาวญี่ปุ่นที่อาศัยอยู่ในเชียงใหม่ ศูนย์กลางการท่องเที่ยวช้างของไทยมากว่า 20 ปี โดยมีเป้าหมายหลักในการสื่อสารดังนี้:

1. เผยแพร่ให้เห็นถึงปัญหาด้านการเงิน การดูแลสุขภาพ และสิ่งแวดล้อมที่ช้างบ้านไทยและควาญช้างต้องเผชิญ แต่ไม่เคยมีใครได้เห็นหรือรับรู้
2. ช่วยเปลี่ยนภาพลักษณ์ของอุตสาหกรรมท่องเที่ยวช้างไทย โดยแสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงในเชิงบวกที่เน้นการดูแลสุขภาพและสวัสดิภาพช้างเป็นสำคัญ
3. กระตุ้นให้สังคมไทยตระหนักถึงความสำคัญในการสนับสนุนและดูแลช้าง สัตว์ที่ยิ่งใหญ่ประจำชาติที่มีความผูกพันกับคนไทยมายาวนาน

เรื่องย่อของสารคดี

สารคดีนี้เล่าเรื่องราวของ “นิว” เด็กหนุ่มไทยธรรมดาคนหนึ่ง ผู้มีพ่อเป็นเจ้าของปางช้างแห่งหนึ่งในเชียงใหม่ แต่หลังจากที่พ่อเสียชีวิตไป เขากลับต้องเผชิญกับความรับผิดชอบที่ยิ่งใหญ่ราวกับฝันร้าย คือการดูแลชีวิตช้างกว่า 55 เชือก หลายคนอาจมองช้างเป็นเพียงเครื่องมือทำเงิน แต่นิวกลับต้องการให้ช้างได้มีชีวิตอิสระที่พวกมันไม่เคยได้สัมผัสมาก่อน อย่างไรก็ตาม ด้วยความขาดประสบการณ์และเงินทุน เขาจึงต้องการความช่วยเหลือจากทุกฝ่ายที่เป็นไปได้

ด้วยความช่วยเหลือจาก “เล็ก ชัยเลิศ” นักอนุรักษ์ช้างที่เป็นที่รู้จัก นิวเริ่มต้นภารกิจที่ท้าทายในการเปลี่ยนธุรกิจขี่ช้างและละครสัตว์ที่พ่อสร้างไว้ ให้กลายเป็นพื้นที่อนุรักษ์ที่ปลอดภัยสำหรับช้าง แต่เส้นทางนี้กลับเต็มไปด้วยอุปสรรคมากมาย ทั้งปัญหาในการดูแลช้างที่ได้รับบาดเจ็บ และการขาดเงินทุนเพื่อเลี้ยงช้างอีกหลายสิบเชือก แต่ด้วยความมุ่งมั่นและตั้งใจ นิวจึงพยายามสุดความสามารถเพื่อสร้างอนาคตที่เต็มไปด้วยความหวังให้กับช้างของเขา

ครอบครัวโอคุโนะ (Okuno Family)

โปรเจกต์นี้ดำเนินงานโดยครอบครัวโอคุโนะ ซึ่งประกอบด้วย ยาสุฮิโกะ โอคุโนะ (พ่อ), มิเอโกะ ซาโฮะ (แม่) และ โค โอคุโนะ (ลูกชาย) ซึ่งย้ายจากโยโกฮาม่า ประเทศญี่ปุ่น มาอาศัยที่เชียงใหม่ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2004

• ยาสุฮิโกะ โอกุโนะ เป็นช่างภาพสารคดี ผู้กำกับวิดีโอ และโปรดิวเซอร์ ที่มีประสบการณ์เดินทางไปทั่วโลกเพื่อนำเสนอประเด็นทางสังคม เช่น การยุติการแบ่งแยกสีผิว (Apartheid) ในแอฟริกาใต้ ชุมชนผู้ป่วยโรคเรื้อนที่ถูกทอดทิ้งในเกาหลีใต้ และเด็กกำพร้าที่ติดเชื้อเอชไอวีในไทย ปัจจุบันดำรงตำแหน่งกรรมการผู้จัดการบริษัท เค.เอ็ม. ต้มยำ ผู้ผลิตสารคดีหลักของโครงการนี้
• มิเอโกะ ซาโฮะ เป็นนักเขียนและผู้กำกับด้านครีเอทีฟวิดีโอ ที่มีประสบการณ์กว่า 30 ปีในการเล่าเรื่อง เธอร่วมผลิตและกำกับสารคดีขนาดสั้นหลายเรื่องให้กับสถานีโทรทัศน์ NHK World ของประเทศญี่ปุ่น โดยเฉพาะเรื่องราวของนักกิจการเพื่อสังคมไทย
• โค โอคุโนะ นักเล่าเรื่องรุ่นใหม่ เกิดที่ญี่ปุ่นและเติบโตที่เชียงใหม่ เขาจบการศึกษาด้านปรัชญาและเศรษฐศาสตร์จากมหาวิทยาลัยอัมสเตอร์ดัม และเคยทำงานด้านการผลิตคอนเทนต์ที่กรุงบรัสเซลส์ ก่อนตัดสินใจกลับมาเมืองไทยเพื่อร่วมผลิตสารคดี “Unspoken Souls”

ครอบครัวโอกุโนะเริ่มต้นโปรเจกต์นี้ในช่วงวิกฤติโควิด-19 ซึ่งอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทยเกิดผลกระทบ และพบเห็นช้างหลายร้อยเชือกทั่วประเทศที่กำลังอดอยากอย่างช้าๆ ในฐานะคนรักสัตว์และในฐานะชาวญี่ปุ่นที่เห็นประเทศไทยเป็นเหมือนบ้านหลังที่สอง พวกเขาจึงตั้งคำถามกับตัวเองว่า “เราจะช่วยเหลืออะไรได้บ้าง?”

เล่าเรื่องจากมุมมองของคนในพื้นที่ เพื่อให้ทุกคนเข้าถึงได้และเข้าใจง่ายที่สุด

ตั้งแต่แรกเริ่ม ทีมงานตั้งใจให้สารคดีนี้ต่างจากสารคดีของชาวตะวันตกที่เน้นให้ข้อมูลเชิงวิชาการ หรือวิจารณ์อุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย เพราะเราเข้าใจว่าสารคดีแบบนั้นเข้าถึงผู้ชมทั่วไปได้ยาก และมักมีมุมมองที่กำหนดไว้ล่วงหน้า ทำให้ผู้ชมรู้สึกห่างไกลจากเรื่องราวที่นำเสนอ

ด้วยเหตุนี้ เราจึงเลือกเล่าเรื่องจากมุมมองของคนในพื้นที่จริงๆ ด้วยการถ่ายทำชีวิตประจำวันของตัวละครหลักและช้างของพวกเขาอย่างใกล้ชิดเป็นเวลาต่อเนื่องกว่า 3 ปี โดย ไม่มีการเขียนบทหรือวางแผนล่วงหน้า เราบันทึกเรื่องราวและอุปสรรคต่างๆ ที่พวกเขาต้องเผชิญอย่างเป็นธรรมชาติ ราวกับเป็นภาพยนตร์ชีวิตจริง ซึ่งทำให้สารคดีนี้เข้าถึงผู้ชมได้ง่ายและน่าติดตาม เราเชื่อว่าวิธีนี้ช่วยให้เราสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับช้างและควาญช้าง จนสามารถบอกเล่าเรื่องราวได้อย่างลึกซึ้งและเป็นธรรมชาติที่สุด

ความคืบหน้าของโครงการตั้งแต่ปี 2021

เราเริ่มต้นโครงการนี้ในปี 2021 และในปีเดียวกันนั้น สารคดีได้รับเลือกเข้าร่วมกิจกรรม pitching ในงานเทศกาลภาพยนตร์สารคดีที่ประเทศญี่ปุ่น โดยจากการคัดเลือกกว่า 100 โครงการทั่วโลก เราเป็นเพียงโครงการเดียวที่ได้รับรางวัลถึงสองรางวัล คือ Excellent Pitch Award และ Sunny Side of the Doc Award พร้อมโอกาสในการเข้าร่วมงาน Sunny Side of the Doc ซึ่งเป็นเวทีตลาดภาพยนตร์สารคดีที่ใหญ่ที่สุดในยุโรป

ต่อมาในปี 2023 ทีมงานได้รับเชิญให้เข้าร่วมเป็น 1 ใน 41 โครงการจากทั่วโลก เพื่อไปนำเสนอในงาน Sunny Side of the Doc ประเทศฝรังเศส ซึ่งเป็นการเปิดโอกาสครั้งสำคัญในการแนะนำสารคดีให้กับตลาดระดับโลก โดยได้รับความสนใจเป็นอย่างมากจากผู้เข้าร่วมงาน

ในปี 2023-2024 เราได้เริ่มเข้าสู่ขั้นตอนการตัดต่อสารคดี โดยมีที่ปรึกษาระดับโลกสองท่านเข้าร่วมสนับสนุนและให้คำแนะนำในการผลิต เพื่อให้สารคดีมีคุณภาพและสามารถสื่อสารเรื่องราวได้อย่างเต็มศักยภาพ

และล่าสุดในเดือนมีนาคม 2025 โปรเจ็กต์ของเราได้รับเลือกอย่างเป็นทางการให้เป็นหนึ่งในโปรเจ็กต์สารคดีไม่กี่โปรเจ็กต์ที่จะได้รับการสนับสนุนจากกองทุนภาพยนตร์ Soft Power ของรัฐบาลไทย ด้วยเงินอุดหนุนนี้ เราจะเสร็จสิ้นขั้นตอนหลังการผลิตของภาพยนตร์ยาว 85 นาทีเต็มเรื่อง

แผนการเผยแพร่สารคดีสู่เวทีนานาชาติ

เพื่อให้สารคดีเรื่องนี้ได้รับความสนใจจากคนไทยในวงกว้างที่สุด ทีมงานจึงวางแผนการฉายสารคดีนี้ในเทศกาลภาพยนตร์ระดับโลกทั้งในยุโรป อเมริกาเหนือ และเอเชีย เพื่อสร้างการยอมรับและความน่าเชื่อถือในระดับนานาชาติก่อนจะกลับมาเผยแพร่ในประเทศไทย โดยเราตั้งเป้าจะฉายรอบปฐมทัศน์ในปี 2025 ที่เทศกาลภาพยนตร์ชั้นนำของโลก ได้แก่

• เทศกาลภาพยนตร์เวนิส (อิตาลี), สิงหาคม 2025
• เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติลูการ์โน่ (สวิตเซอร์แลนด์), สิงหาคม 2025
• เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติโตรอนโต (แคนาดา), กันยายน 2025
• เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติปูซาน (เกาหลีใต้), ตุลาคม 2025
• เทศกาลภาพยนตร์สารคดีนิวยอร์ก, พฤศจิกายน 2025
• เทศกาลภาพยนตร์สารคดีนานาชาติอัมสเตอร์ดัม (เนเธอร์แลนด์), พฤศจิกายน 2025

นอกจากนี้ยังมีเป้าหมายเผยแพร่ในเทศกาลภาพยนตร์สารคดีนานาชาติอื่นๆ ที่มีชื่อเสียง 

ทีมงานตั้งเป้าเข้าถึงผู้ชมอย่างน้อย 5,000 คนทั่วโลก ผ่านการฉายในเทศกาลภาพยนตร์ในยุโรป อเมริกาเหนือ และเอเชีย เพื่อสร้างความตระหนักถึงปัญหาช้างไทยในวงกว้าง ก่อนนำกลับมาเผยแพร่สู่สาธารณชนไทยอย่างมีประสิทธิภาพ

แผนการฉายสารคดีในประเทศไทย - ความยาว 60 นาที

หลังจากสารคดีได้ฉายเปิดตัวในเวทีระดับโลกแล้ว ทีมงานจะนำสารคดีกลับมาจัดฉายสู่สาธารณชนในประเทศไทย เพื่อให้เกิดการตระหนักรู้ในวงกว้าง โดยตั้งเป้าหมายในการจัดฉายสารคดีฉบับความยาว 60 นาที ตามโรงเรียนมัธยมศึกษาและมหาวิทาลัยต่างๆ รวมทั้งสิ้น 10 แห่ง เพื่อเข้าถึงนักเรียนนักศึกษาจำนวนอย่างน้อย 5,000 คน นอกจากนี้ยังมีแผนจัดฉายสารคดีในเทศกาลศิลปะและวัฒนธรรมที่สำคัญ เช่น Chiang Mai Design Week, Chiang Mai Arts & Culture Festival และ Bangkok Design Week โดยมีเป้าหมายเข้าถึงผู้ชมเพิ่มเติมอีกประมาณ 3,000 คน รวมทั้งสิ้นอย่างน้อย 8,000 คน โดยมุ่งหวังให้กลุ่มเป้าหมายได้รับรู้และมีส่วนร่วมในการสนับสนุนการอนุรักษ์ช้างไทยมากขึ้น

แผนการเผยแพร่สารคดีสู่ผู้ชมทั่วโลกผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ - ความยาว 20 นาที

นอกเหนือจากการฉายในโรงภาพยนตร์และเทศกาลต่างๆ เรายังมีแผนที่จะเผยแพร่สารคดีฉบับสั้นความยาว 20 นาทีผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ โดยตั้งเป้าหมายส่งสารคดีไปยังซีรีส์สารคดีชื่อดังที่เข้าถึงได้ฟรีบน YouTube เช่น New York Times’ Op-Docs, The Guardian Documentaries และ Al Jazeera Documentaries ซึ่งแพลตฟอร์มเหล่านี้มีฐานผู้ชมตั้งแต่ 10,000 ถึงกว่า 4,000,000 คนทั่วโลก ทีมงานคาดหวังว่าจะสามารถเข้าถึงผู้ชมจากแพลตฟอร์มออนไลน์เหล่านี้ได้อย่างน้อย 500,000 คน เพื่อสร้างความตระหนักรู้ในวงกว้างและนำไปสู่การสนับสนุนช้างไทยในระดับสากล

สถานะปัจจุบันของโครงการและงบประมาณที่ต้องการ

หลังจากที่ทีมงานทุ่มเทแรงกายแรงใจและทุนส่วนตัวในการผลิตสารคดีนี้มานานกว่า 4 ปี โดยไม่ได้รับค่าตอบแทนใดๆ และแบกรับค่าใช้จ่ายในการผลิตไปแล้วหลายล้านบาท ขณะนี้สารคดี “Unspoken Souls” อยู่ในขั้นตอนสุดท้ายก่อนที่จะเสร็จสมบูรณ์ เราจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะขอรับการสนับสนุนจากคนไทย เพื่อให้สารคดีที่สำคัญเรื่องนี้เสร็จสมบูรณ์และพร้อมเผยแพร่สู่เวทีโลก โดยเป้าหมายในการระดมทุนครั้งนี้อยู่ที่ 2,967,300 บาท เพื่อให้ครอบคลุมค่าใช้จ่ายในขั้นตอนสุดท้ายของการตัดต่อและการนำสารคดีเผยแพร่สู่สาธารณชนทั้งในประเทศและต่างประเทศอย่างมีประสิทธิภาพ

ค่าใช้จ่ายส่วนเกินหลังจากการเผยแพร่สารคดี

สารคดี “Unspoken Souls” เกิดขึ้นจากความมุ่งมั่นของทีมงานในการสร้างการเปลี่ยนแปลงเชิงบวกให้แก่สังคมไทยตั้งแต่แรกเริ่ม และยังคงเป้าหมายนี้ไว้อย่างชัดเจน หากสารคดีสร้างรายได้เกินกว่าต้นทุนในการผลิต ทีมงานมีความตั้งใจที่จะนำรายได้ส่วนหนึ่งจำนวน 1,000,000 บาท ไปจัดตั้งเป็น “มูลนิธิ Unspoken Souls” ซึ่งมีวัตถุประสงค์ในการช่วยเหลือสัตว์ สิ่งแวดล้อม และชุมชนในเขตชายเเดนประเทศไทยต่อไป