ห้องน้ำสร้างสุข จระเข้ x มูลนิธิกระจกเงา

ในประเทศไทย สุขาแบบส้วมซึมเริ่มเป็นที่รู้จักและเริ่มมีการใช้ในชนบทเมื่อราว ๆ หลังปี พ.ศ. 2525 เป็นต้นมา

กว่า 40 ปี ที่ประเทศไทยมีการใช้ส้วมกันอย่างแพร่หลายทั้งในเขตเมืองและชนบท แต่สำหรับพื้นที่ที่อยู่ห่างไกลโดยเฉพาะบนพื้นที่ราบสูง ซึ่งมีข้อจำกัดในการเดินทางหรือแม้แต่การเข้าถึงวัสดุและครุภัณฑ์ในการสร้างห้องสุขาที่ถูกสุขลักษณะ ไม่ว่าจะเรื่องของการขนส่งและราคา ทำให้สุขาหรือส้วมของคนที่เรียกได้ว่าอยู่ใต้เส้นความยากจนมักถูกทำขึ้นด้วยวิธีการและวัสดุที่ไม่คงทน ห้องสุขาจึงขาดสุขลักษณะ และชำรุดทรุดโทรม

ด้วยความขาดแคลนด้านทุนทรัพย์ สุดท้ายห้องสุขาก็จะกลายเป็นแหล่งสะสมของโรคต่างๆ ทั้งโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจและโรคติดเชื้อทางเดินอาหาร เช่น ท้องเสีย ตับอักเสบเอ บิด อหิวาตกโรค รวมถึงโรคหนอนพยาธิ เป็นต้น นอกจากนี้ทางด้านฐานะในครัวเรือน ก็เป็นสาเหตุทำให้บางครัวเรือนไม่สามารถมีห้องสุขาเป็นของตนเอง และส่งผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยของเด็ก ผู้สูงวัย และคนในครอบครัวได้

ภาพ : ห้องสุขาปัจจุบันของชาวบ้านบนดอย

ปัญหาที่พบในพื้นที่ห่างไกลบนภูเขาสูง คือบางครอบครัวยังไม่มีแม้กระทั่งส้วมไว้ใช้ในครัวเรือน หรือหลายครอบครัวส้วมก็จะมีสภาพที่ชำรุดทรุดโทรมมาก ไม่ว่าจะจากอายุการใช้งานหรือการปลูกสร้างด้วยงบประมาณที่มีจำกัด โถนั่งถ่ายแบบดั้งเดิม (คอห่าน) ซึ่งชาวบ้านในชนบทส่วนใหญ่ใช้อยู่ ไม่สอดคล้องกับผู้ใช้ที่เป็นกลุ่มผู้ป่วยและผู้สูงอายุ โดยเฉพาะผู้ที่เริ่มมีปัญหาข้อและเข่า และโดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุจำนวนไม่น้อยพบว่าต้องกลายเป็นผู้ป่วยติดเตียงหรือบางรายถึงขั้นเสียขีวิตเพราะอุบัติเหตุลื่นล้มในห้องน้ำ/ห้องส้วม ดังนั้นปัญหาเรื่องห้องสุขาหรือห้องส้วมที่ถูกสุขลักษณะจึงเป็นเรื่องที่ไม่ควรละเลย เพราะปัญหาความบกพร่องด้านสุขอนามัยขั้นพื้นฐานเช่นนี้ ย่อมสะท้อนถึงสภาวะสุขอนามัยและการพัฒนาในประเทศนั้นๆ รวมทั้งอาจนำไปสู่ความไม่ปลอดภัยต่างๆ ทั้งจากเชื้อโรค สัตว์ และมนุษย์เองอีกด้วย

ขั้นตอนการดำเนินการ

1. สำรวจและจัดทำข้อมูลครัวเรือนที่มีปัญหาเรื่องส้วมร่วมกับชุมชน
2. ออกแบบ และจัดเตรียมวัสดุ อุปกรณ์ ในการสร้าง
3. วางแผนและนัดหมายเวลาในการดำเนินการกับชุมชน
4. ดำเนินการสร้าง 

ภาพ : ทีมงานและชาวบ้านอาสาช่วยกันสร้างห้องน้ำ

หลักการสำคัญของการสร้างห้องน้ำ คือ

1. สร้างห้องสุขาที่ถูกสุขลักษณะ มีความเหมาะสมกับผู้ใช้ที่เป็น ผู้สูงอายุ ผู้ป่วย เด็ก ที่ขาดแคลนทุนทรัพย์ และสอดคล้องกับสภาพพื้นที่
2. การมีส่วนร่วมทั้งจากครัวเรือนที่ได้รับส้วมจากโครงการ ชุมชน และสังคมภายนอก

ดังนั้นมูลนิธิกระจกเงา จึงร่วมกับ บริษัท จระเข้ คอร์ปปอเรชั่น จำกัด เนรมิตห้องน้ำสร้างสุข เพื่อพี่น้องบนดอยสูง โดยบริษัท จระเข้ สนับสนุนทุนทรัพย์ตั้งต้นเป็นจำนวนครึ่งหนึ่งของโครงการ พร้อมด้วยเคมีภัณฑ์ก่อสร้างในเครือของบริษัทฯ เพื่อเป็นจุดเริ่มต้นในการดำเนินโครงการทั้งหมด

อย่างไรก็ตาม เรายังต้องการการสนับสนุนงบประมาณเพิ่มเติม เพื่อให้ครอบคลุมต่อความช่วยเหลืออย่างทั่วถึงต่อไป

เจ้าของโครงการ