สร้างโอกาสในชีวิตและการศึกษาเพื่อเยาวชนกลุ่มเปราะบาง

ปัญหาสังคมและวิธีการแก้ไขปัญหา

จากข้อมูลของกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) พบว่าปัจจุบันเด็กไทยกว่า 8 แสนคน (กลุ่มนักเรียนยากจนพิเศษ) กำลังประสบปัญหาความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาซึ่งมีความเสี่ยงสูงในการหลุดจากระบบการศึกษา ยิ่งไปกว่านั้นจากการเก็บข้อมูลโดยภาคีในพื้นที่พบว่ายังมีเด็กอีกจำนวนมากที่ขาดโอกาสทางการศึกษาเนื่องจากยังไม่ได้รับสัญชาติไทย (ถึงแม้เยาวชนเหล่านี้แม้จะเกิดและเติบโตในประเทศไทย) เช่น เยาวชนกลุ่มชาติพันธ์และเยาวชนกลุ่มคนไทยพลัดถิ่น การไม่มีสัญชาติไทยทำให้เยาวชนเหล่านี้เข้าไม่ถึงสวัสดิการทางด้านการศึกษาต่าง ๆ หรือแม้กระทั่งการหางาน สุดท้ายจึงนำไปสู่การที่ทำให้หลายคนต้องหลุดจากระบบการศึกษา

จากการศึกษาและเก็บข้อมูลของโครงการ smart-refer ในระยะที่ 1 พบว่าการมีทุนการศึกษาระยะยาวให้กับเด็กและเยาวชนเปราะบางเป็นหนทางหนึ่งในการที่จะช่วยให้เยาวชนหลายคนสามารถอยู่ในระบบการศึกษาต่อไป นอกเหนือไปจากการได้ทุนการศึกษาแล้ว การมีภาคีในพื้นที่ช่วยติดตามอย่างใกล้ชิดและเป็นที่ปรึกษาในชีวิตให้กับเด็กเป็นปัจจัยสำคัญปัจจัยหนึ่งในการช่วยให้เด็กยังอยู่ในระบบการศึกษาต่อได้ โดยจากการสุ่มเช็คข้อมูลกับมูลนิธิที่เป็นภาคีในพื้นที่ของโครงการในระยะที่ ๆ พบว่าจากเด็ก 67 คนที่ได้รับทุนของโครงการ มีเพียง 2 คน เท่านั้นที่หลุดจากการศึกษาในเทอมถัดไปหลังการได้รับทุน

ตัวอย่างเคส

นางสาวบี (นามสมมุติ)

นางสาวบี เป็นเด็กที่ศึกษาอยู่ชั้นระดับปริญญาตรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เป็นเยาวชนคนไทยพลัดถิ่นในครอบครัวเกษตร ทำไร่สับประรดและมีฐานะยากจน ด้วยการที่นางสาวบีและครอบครัวไม่มีสัญชาติไทย ทำให้ขาดโอกาสในการเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานต่าง ๆ ถึงแม้นางสาวบีจะผลักดันตัวเองเรียนจนถึงระดับปริญญาตรี แต่เนื่องด้วยการไม่มีสัญชาติไทยทำให้นางสาวบีไม่สามารถใช้สิทธิในการเข้าถึงเงินกู้เพื่อการศึกษาของ กยศ. หรือทุนการศึกษาอื่น ๆ ถึงแม้นาวสาวบีจะทำงานพิเศษไปด้วยระหว่างเรียน แต่ก็ยังไม่เพียงพอที่จะเอื้ออำนวยให้นางสาวบีเรียนระดับปริญญาตรีได้อย่างมีประสิทธิภาพซึ่งอาจเป็นเหตุให้เรียนไม่จบได้

หากทางโครงการสามารถระดมทุนการศึกษาให้นางสาวบีได้ เงินทุนนอกจากจะใช้เพื่อเป็นค่าเทอมและอุปกรณ์การเรียนต่าง ๆ แล้ว เงินทุนเหล่านั้นจะยังนำมาใช้เพื่อแบ่งเบาภาระค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันบางส่วนและช่วยให้นางสาวบีสามารถเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

น้องนี  (นามสมมุติ) ปัจจุบันศึกษาอยู่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ณ โรงเรียนประจำแห่งหนึ่งในของภาคใต้ ครอบครัวมีฐานะยากจน ผู้เป็นพ่อทำอาชีพประมงและแม่ทำอาชีพรับจ้างทั่วไป ซึ่งต้องเลี้ยงดูน้องซีและพี่น้องอีก 3 คนที่ยังไม่มีรายได้ประจำ ปัจจุบันสมาชิกทุกคนในบ้านไม่มีใครได้สัญชาติไทยเลย เพราะพ่อกับแม่ยังถือบัตรเลข 0 หรือ บัตรประจําตัวบุคคลที่ไม่มีสถานะทางทะเบียนอยู่ เป็นคนไทยพลัดถิ่นที่อยู่ระหว่างการยื่นพิสูจน์สัญชาติ การที่ครอบครัวมีฐานะยากจน รวมถึงขาดการเข้าถึงสิทธิด้านต่าง ๆ ที่จะสามารถมาจุนเจือครอบครัวได้ ทำให้ครอบครัวของน้องซีมีปัญหาด้านการเงินมาโดยตลอด โดยเฉพาะเมื่อถึงเวลาต้องจ่ายค่าเทอม และค่าอุปกรณ์เมื่อเปิดเทอมใหม่ ทำให้น้องซีได้เงินไปโรงเรียน เฉลี่ยเพียงเดือนละ 1,000 บาท ซึ่งเป็นจำนวนที่น้อยมากและไม่เพียงพอต่อการใช้ชีวิตให้มีคุณภาพ และเพื่อการพัฒนาตัวเอง เช่น เสื้อผ้า อาหาร การเดินทาง อุปกรณ์หรือเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับการเรียน เป็นต้น

นาย เอก (นามสมมติ) นายเอเป็นเยาวชนที่มาจากครอบครัวคนไทยพลัดถิ่น ถึงแม้ปัจจุบันนายเอและน้อง ๆ อีก 2 คนจะยื่นเรื่องจนได้สัญชาติไทยแล้ว แต่ด้วยการที่พ่อแม่ยังไม่ได้รับสัญชาติไทย ทำให้ปัจจุบันก็ยังไม่สามารถกู้ กยศ. หรือเข้าถึงสวัสดิการด้านการศึกษาอื่น ๆ ได้ ส่วนพี่ชายที่จบปริญญาตรีไปก่อนหน้านี้ก็ยังไม่ได้รับสัญชาติไทยเช่นกัน ปัจจุบันครอบครัวของนายเอมีอาชีพตั้งแผงขายของตามแหล่งโรงงาน ซึ่งมีรายได้ไม่แน่นอน ประกอบกับทั้งน้อง ๆ ที่เริ่มโตขึ้น ทำให้ทางบ้านเองก็มีค่าใช้จ่ายในการเลี้ยงดูและการศึกษาเพิ่มขึ้นเช่นกัน