ฟื้นป่าเชียงดาวเพื่อหยุดไฟป่าและลดหมอกควัน

ไฟที่โหมลุกกระหน่ำในช่วงกลางคืน ท้องฟ้าเชียงดาวที่หลายคนมีโอกาสไปนอนนับดาว กลับมองเห็นแต่ทะเลเพลิง

หลายคนตั้งคำถามว่าไฟป่า เกิดขึ้นได้อย่างไร ?
ธรรมชาติ...
หรือเกิดจากการกระทำของมนุษย์...

นิคม พุทธา ประธานกลุ่มอนุรักษ์ลุ่มน้ำแม่ปิงบอกว่า ต้องยอมรับว่า คนก็เป็นสาเหตุหลัก เพราะวันนี้เรายังอยู่ในโลกอุตสาหกรรมที่เติบโต อาหารการกินและของใช้มีต้นกำเนิดจากธรรมชาติ ชาวบ้านที่ยากจนต้องผลิตข้าวโพดเพื่อเป็นอาหารสัตว์ และคนก็บริโภค เมื่อความต้องการมากขึ้น ก็ต้องยิ่งขยายพื้นที่ การถางวัชพืชไม่ทัน ต้องเผา ปัญหานี้ใหญ่มาก แก้ปัญหาได้ยาก

ตรงกับกรมอุทยานแห่งชาติระบุว่า ไฟป่าที่เกิดมากที่สุดมาจากการเผาไร่ติดป่าเพื่อกำจัดวัชพืชเพื่อเตรียมเพาะปลูก การเผาพื้นที่เพื่อส่องสว่างในการเดินป่า การล่าสัตว์ การทำปศุสัตว์เพื่อทำให้พื้นที่เป็นทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ และความประมาท แต่ไม่ใช่เราหยุดไฟป่าไม่ได้ สิ่งที่พวกเราสามารถเริ่มและทำได้เลย คือ

สิ่งแรก : การปลูกกล้วยเป็นแนวหยุดไฟ (Forest Fire Break) ระหว่างขอบไร่กับขอบป่า

ซึ่งกล้วยการปลูกกล้วย 4 ชั้นจะทำให้เกิดการป้องกันที่ดี และยังเป็นอาหารของสัตว์ป่า และคนอีกด้วย โดยใช้ทั้งกล้วยป่า และกล้วยผลตามความเหมาะสมของพื้นที่ ต้นกล้วยหนึ่งต้นสามารถกักเก็บน้ำไว้ในตัวหลายลิตร จึงสามารถให้ความชื้นกับพื้นที่รอบๆ กลายเป็นป่าเปียก และเมื่อไฟมาก็จะสามารถช่วยกันไฟได้ดีกว่าต้นไม้อื่นเพราะมีน้ำเยอะ

สิ่งที่สอง : ฟื้นฟูป่า ด้วยการการปลูกต้นไม้แซมในพื้นที่ซึ่งโดนไหม้ไปหรือพื้นที่ว่างในป่า โดยใช้เมล็ดพันธ์ุไม้ยืนต้น อาทิ ต้นสมอพิเภก ต้นพยุง ต้นสัก ต้นมะค่า เป็น เราเลือกใช้การปลูกโดยเมล็ดพันธ์ุไม้ยืนต้น

ประโยชน์จากการปลูกด้วยเมล็ด

• การปลูกด้วยเมล็ดจะทำให้รากแก้วหยั่งรากลึกได้ดีและแข็งแรงกว่าการเอาต้นกล้าที่เพาะในถุงไปปลูกเพราะความแข็งแรงของรากแก้วต่างกัน
• โอกาสการปลูกด้วยเมล็ด ทำให้แม้ต้นจะโดนไฟไหม้ หากรากแข็งก็สามารถกลับมาแตกหน่อใหม่ได้

ประโยชน์จากการปลูกไม้ยืนต้น

• ไม้ยืนต้นที่เลือกปลูกมีชีวิตยืนยาวเมื่อเทียบกับมนุษย์อาจบอกได้ว่าราว 3 ชั่วคน
• ไม้ยืนต้นบางชนิดเป็นยา เช่น เปลือกและใบของสมอพิเภก ชนเผ่าปกากะญอสามารถย้อมผ้าได้ เป็นยาแก้ไอ ทำให้ชุ่มคอ

อย่างไรก็ตาม ทางเราก็ยังปลูกป่าด้วยต้นกล้าด้วย โดยการปลูกด้วยต้นกล้าจะปลูกระหว่างพื้นที่แนวกันไฟและป่าชั้นใน เพราะการปลูกป่าด้วยต้นกล้า จำเป็นที่ต้องมีชาวบ้านช่วยดูแล 

สิ่งที่สาม : รักษาป่าดั้งเดิม ไม่ให้สูญเสียไปมากกว่านี้ด้วยการเรียกความเชื่อมั่นของชาวบ้าน เข้าพูดคุย และกำหนดกติกาการใช้พื้นที่และการดูแลรักษาป่าร่วมกัน ทำแผนที่กำหนดเขตอนุรักษ์ป่าที่จะดูแลไม่ให้เกิดการบุกรุกเพิ่มเติมในหมู่บ้านหรือพื้นที่ป่าใกล้เคียง ร่วมทำแผนการดูแลพื้นที่และการใช้พื้นที่ทำกินของตนเองร่วมกับทางการ และกลุ่มอนุรักษ์ลุ่มน้ำแม่ปิง ให้ชาวบ้านอยู่ได้จริงจากพื้นที่ที่มีอยู่ มีอาหารและรายได้พื้นฐาน ให้คนกับป่าอยู่ร่วมกันได้ยั่งยืน เราเชื่อว่า 3 สิ่งนี้จะหยุดไฟป่า และหมอกควันที่ อ.เชียงดาว และส่งผลกระทบในอำเภอใกล้เคียงและตัวเมืองเชียงใหม่ได้ด้วย

วิธีการทำของเรา

1. จัดหาคนในชุมชนช่วยกันเก็บเมล็ดพันธ์ุไม้จากป่าจำนวน 200 กระสอบเพื่อเตรียมการเพาะปลูกในพื้นที่ 20 หมู่บ้านอาณาเขตหมู่บ้านละ 10-20 ไร่
2. จัดหาคนในชุมชนช่วยกันช่วยขุดหน่อกล้วย 32,000 หน่อ เพื่อปลูกเป็นแนวกันไฟครอบคลุม 20 หมู่บ้าน ราว 40 กิโลเมตร โดยแต่ละต้นปลูกห่างกัน 5-6 เมตร ปลูกทั้งหมด 4 ชั้น หรือคิดเป็นระยะทางเมื่อต่อกันราว 160,000 เมตร
3. รับอาสาสมัครทุกสุดสัปดาห์ (เสาร์-อาทิตย์) ตั้งแต่มิถุนายน ถึง สิงหาคม 2562 เป็นเวลา 14 สัปดาห์ เพื่อชวนกันปลูกเมล็ดพันธุ์และหน่อกล้วย สัปดาห์ละ 20-30 คน โดยสมัครได้ที่ เข้าพูดคุยหารือกับชาวบ้าน
4. จัดกระบวนการสร้างความมีส่วนร่วมในการทำแผนการดูแลพื้นที่ทำกินและพื้นที่ป่าร่วมกันระหว่างชาวบ้าน ทางการ และกลุ่มอนุรักษ์ ให้เกิดกติกาและแผนที่การดูแลพื้นที่ร่วมกัน

ประโยชน์ที่จะได้รับ

1. คนในพื้นที่และนอกพื้นที่รวมกันแก้ปัญหาไฟไหม้ป่า
2. ฟื้นฟูป่า 200-400 ไร่ในพื้นที่อำเภอเชียงดาวให้มีป่าเบญพรรณที่สมบูรณ์
3. ให้ 20 อำเภอเชียงดาวมีแนวกันไฟ ซึ่งจะลดปัญหาหมอกควันในตัวเมืองเชียงใหม่ได้ด้วย
4. ผู้เข้าร่วมกิจกรรมมีความรู้เรื่องการปลูกป่าและมีความเข้าใจในปัญหาของเศรษฐกิจของขาวบ้าน พร้อมปัญหาหมอกควันมากขึ้น เกิดแผนการดูแลพื้นที่ร่วมกัน กติกาชุมชน และแผนที่กำหนดพื้นที่ป่าร่วมกันดูแล

เจ้าของโครงการ

นิคม พุทธา ประธานกลุ่มอนุรักษ์ลุ่มน้ำแม่ปิง
www.facebook.com/nikom.putta/